Πέμπτη 26 Οκτωβρίου 2023
Με την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου το 1940 ο Ευαγγελινός (Βαγγέλης) Διονυσάτος, αν και σε μεγάλη ηλικία, ήταν μεταξύ των πολλών Καλυβιωτών που επιστρατεύτηκαν για να λάβουν μέρος στις στρατιωτικές επιχειρήσεις του μετώπου, στα χιονισμένα βουνά της Πίνδου.
Γεννήθηκε το 1903 στα Καμιναράτα Ληξουρίου, της Κεφαλονιάς. Γονείς του ήταν ο Αγγελής και η Καλομοίρα. Αρχικά υπηρέτησε την στρατιωτική του θητεία στο Τμήμα Επιστρατεύσεως Πρεβέζης (τέλη 1922 έως αρχές 1926) και στη συνέχεια κατετάγη στην Χωροφυλακή, όπου υπηρέτησε για σύντομη χρονική περίοδο, μέχρι το 1929 στην Κεφαλονιά. Και αυτό διότι τότε ίσχυε αυστηρή απαγόρευση γάμου χωροφυλάκων και υπαξιωματικών και σε περίπτωση μη συμμόρφωσής τους ακολουθούσε η άμεση απόταξη του οργάνου, πλέον παραπομπή του στο Στρατοδικείο επειδή, την παράβαση κανονισμού, ακολουθούσε και ποινική ευθύνη.
Αμέσως μετά παντρεύτηκε το 1929 την Αρετή και απέκτησε τέσσερα παιδιά τον Χαράλαμπο, τον Γρηγόρη, τον Μάρκο, την Ευδοκία και αργότερα, όταν εγκαταστάθηκε πλέον μόνιμα στα Καλύβια, το 1939 γεννήθηκε και ο γιος του, Θωμάς.
Στα Καλύβια ήρθε το 1938. Αρχικά ο Ευαγγελινός ήρθε μόνος του και εργάστηκε ως επιστάτης στο μεγάλο αγρόκτημα (τσιφλίκι) του Ψύχα, στον οικισμό Πλατάνου Καλυβίων. Στο μεσοδιάστημα έφερε και την οικογένειά του στα Καλύβια, όπου ζούσαν φτωχικά σε μια αχυρένια καλύβα.
Τις παραμονές της κήρυξης του πολέμου του ‘40 ο Ευαγγελινός Διονυσάτος σε ηλικία 37 ετών, παρουσιάστηκε στον 2/39 Σύνταγμα Ευζώνων Μεσολογγίου, όπου οι φαντάροι προετοιμάζονταν ήδη για την επικείμενη πολεμική αναμέτρηση και στη συνέχεια όταν δόθηκε η διαταγή, στις 25 Οκτωβρίου 1940, με το τραίνο έφθασαν στο Αγρίνιο. Κατόπιν με πεζοπορία, κυρίως τις νυκτερινές ώρες για να μη γίνουν αντιληπτοί από τα Ιταλικά αεροπλάνα, κατευθύνθηκαν προς Άρτα, Γιάννενα και στην μεθόριο, όπου ήδη είχαν ξεκινήσει οι συγκρούσεις.
Ο Ευαγγελινός Διονυσάτος, επειδή ήταν ψηλός 1,90 και σωματώδης, μεταξύ των καθηκόντων που του ανατέθηκαν ως στρατιώτης, ήταν να μεταφέρει και τους Ιταλούς αιχμαλώτους, από τα πεδία των μαχών, στα μετόπισθεν, στη Μεραρχία στα Γιάννενα.
Αρκετοί από τους αιχμαλώτους ήταν από τους λεγόμενους αλπινιστές και λόγω της καλής στάσης και συμπεριφοράς απέναντί τους, του δώρισαν ένα ζευγάρι ορειβατικά μπαστούνια που τα έφερε στο χωριό.
Η θητεία του Ευαγγελινού Διονυσάτου ως χωροφύλακας, στην Κεφαλονιά (κάτω δεξιά)
Ειδικά στην Πίνδο, οι Αλπινιστές ήσαν επίλεκτο τμήμα. Η εκδίωξή τους από το ελληνικό έδαφος δεν υπήρξε εύκολη υπόθεση και αυτό μαρτυρείται από τις ελληνικές απώλειες και τους ποταμούς αίματος, οι οποίοι χύθηκαν για να ανακτηθεί το εθνικό έδαφος σπιθαμή προς σπιθαμή. Κατ’ αντιστοιχία και οι ιταλικές απώλειες ήσαν ισάριθμες με τις ελληνικές.
Η Ελληνική αντεπίθεση τις πρώτες μέρες του Νοεμβρίου του 1940 πραγματοποιήθηκε με αμείωτη ένταση και ορμή προς όλες τις κατευθύνσεις, ενώ η Μεραρχία «Τζούλια» παραιτήθηκε από τις επιθετικές της προσπάθειες και άρχισε να υποχωρεί εγκαταλείποντας τις προωθημένες θέσεις της.
Η τύχη των Ιταλών είχε ήδη κριθεί και η υποχώρησή τους είχε αρχίσει. Από τις 6 Νοεμβρίου, χωρίς ελπίδα ενίσχυσης, χωρίς ανεφοδιασμούς, οι Ιταλοί άρχισαν να συμπτύσσονται διαμέσου της κοιλάδας του ποταμού Αώου, όπου υπέστησαν μεγάλες απώλειες.
Τα ιταλικά τμήματα διασκορπίζονται, εγκαταλείποντας πολλούς νεκρούς, ατομικά είδη, οπλισμό, πυρομαχικά, ασυρμάτους και πολεμικές σημαίες. Μεγάλος αριθμός ανδρών παραδίδεται. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι, στις 10 Νοεμβρίου η Ιη Μεραρχία και η Μεραρχία Ιππικού ενεργώντας από κοινού, συλλαμβάνουν 15 αξιωματικούς και 700 οπλίτες Ιταλούς και κυριεύουν μεγάλες ποσότητες πολεμικού υλικού. Οι ενέργειες προς ανακατάληψη του τομέα της Πίνδου συνεχίστηκαν και τις επόμενες ημέρες και στις 12 Νοεμβρίου είχε ολοκληρωθεί η αποκατάσταση των εθνικών μας εδαφών. Η Μάχη της Πίνδου είχε τελειώσει με τη συντριβή της Μεραρχίας Αλπινιστών, την ουσιαστική διάλυσή της, και τη νίκη των ελληνικών όπλων.
Μετά τη λήξη των εχθροπραξιών Ευαγγελινός Διονυσάτος επέστρεψε στα Καλύβια. Συνέχισε να εργάζεται στα κτήματα του χωριού που καλλιεργούνταν πατάτες, σιτηρά και αμπέλια, όμως αρρώστησε βαριά από πνευμονία και πέθανε τη Μεγάλη Τετάρτη του 1942.
Μάλιστα όλη η οικογένεια Διονυσάτου, μνημόνευε τότε την ανθρωπιστική βοήθεια από συγχωριανούς, αλλά ιδιαιτέρως την στήριξη της οικογένειας Βασιλείου Αναγνωστόπουλου που τη δύσκολη εκείνη περίοδο της γερμανικής κατοχής, εκτός από τα ψωμιά που έβγαζε ο φούρνος του, την ημέρα της Λαμπρής, προσέφερε στη χήρα Αρετή Διονυσάτου και ψητό αρνί για την ίδια και τα παιδιά της!
Δύσκολες εποχές τότε, όμως όλα τα παιδιά της οικογένειας Ευαγγελινού (Βαγγέλη) Διονυσάτου, παρέμειναν στο χωριό, παντρεύτηκαν, απέκτησαν παιδιά και εγγόνια, πρόκοψαν και απέκτησαν βιός, αποτελώντας εκλεκτά μέλη της τοπικής κοινωνίας!
- Ευχαριστούμε τον δικηγόρο Αγρινίου, Γιάννη Γρ. Διονυσάτου, για τις πολύτιμες πληροφορίες και τις οικογενειακές φωτογραφίες που μας εμπιστεύτηκε για την ολοκλήρωση του άρθρου.
Επιμέλεια - έρευνα: Γιώργος Πανταζόπουλος
Ιταλοί αιχμάλωτοι -Φωτογραφία του Λάζαρου Ακερμανίδη (1903 –1947)