Παρασκευή 22 Ιανουαρίου 2021
Αχελώος, ο ελληνικός ποταμός, που λατρεύτηκε σαν θεός στην αρχαιότητα, εξακολουθεί να προκαλεί δέος με τη ροή του και παρά την τιθάσευσή του με σύγχρονα φράγματα, αποτελεί αληθινή ευλογία για τον τόπο μας!
Ο Αχελώος ήταν γιος του Ωκεανού και της Τηθύος, πατέρας των Νυμφών και των Σειρήνων, αλλά και προπάτορας όλων των ποταμών. Άλλωστε το ίδιο το όνομά του εκφράζει γενικότερα την έννοια των ποταμών και των χειμάρρων.
Η ρίζα αχ– δηλώνει το νερό και εμφανίζεται στις ονομασίες και άλλων ποταμών και υδάτινων στοιχείων. (Άραχθος, Αχάμας, Αχάτης, Αχαϊα πηγή στη Μεσσηνία, Αχέρων, Ίναχος παραπόταμος του Αχελώου), ενώ το δεύτερο συνθετικό λώιος, λώων δηλώνει τον καλύτερο. Ο Όμηρος αναφέρεται σε ομώνυμο ποταμό στη Μικρά Ασία κοντά στο όρος Σίπυλο. Αλλά όπως αναφέρει ο Στραβών, με το ίδιο όνομα ήταν γνωστοί δύο ακόμη ποταμοί.
Σοφοκλής στις Τραχίνιες παρουσιάζει τη σύζυγο του Ηρακλή, Δηιάνειρα, να αναφέρει, προλογίζοντας το δράμα, ότι έχει μνηστήρα της τον ποταμό Αχελώο που εμφανιζόταν με τρεις μορφές: σαν ταύρος, σαν αστραποβόλος σκολιός, δράκοντας και άλλοτε πάλι σαν άντρας ταυροπρόσωπος.
Και στην αρχαία εικονογραφία παριστάνεται ζωομορφικά, άλλοτε σαν ανθρωπόμορφος ταύρος και άλλοτε σαν ανθρωπόμορφος δράκοντας.
Οι συχνές πλημμύρες του ποταμού που κάλυπταν την περιοχή προκαλώντας σύγχυση των συνόρων ανάμεσα στους Ακαρνάνες και τους Αιτωλούς, αποτελούσαν συνεχεία ένοπλων συγκρούσεων των δυο γειτονικών λαών.
Το πρόβλημα της αστάθειας της κοίτης του Αχελώου, εξαιτίας των πλημμυρών αντιμετωπίστηκε στην αρχαιότητα με έργα που έφεραν την τιθάσευση του ορμητικού ποταμού και την οριστική ρύθμιση της κοίτης του.
Σύμφωνα με τη μυθολογία, ήταν ο Ηρακλής που αναμετρήθηκε με τον Αχελώο, διεκδικώντας και οι δύο την Δηιάνειρα, κόρη του Οινέα, βασιλιά της Αιτωλικής Καληδώνας. Ο Ηρακλής έσπασε το ένα κέρατο του Αχελώου που τον παρακάλεσε να του το επιστρέψει, όπως και έκανε ο Ηρακλής.
Ο Αχελώος, τότε, πρόσφερε στον νικητή αντίπαλό του το κέρας της Αμαλθείας. Σε αυτό το μύθο διαφαίνεται η πάλη των ανθρώπων να δαμάσουν το ποτάμι μετατρέποντας την καταστροφική του δύναμη σε δημιουργική. Ο υποταγμένος ποταμός έγινε συνεργάτης των ανθρώπων, καθιστώντας γόνιμη και εύφορη την περιοχή.
Ο Στράβων σημειώνει ότι ο Ηρακλής τιθάσευσε με αναχώματα και διώρυγες τον ποταμό που έρεε άτακτα, με αποτέλεσμα την αποξήρανση μεγάλου μέρους της εύφορης πλέον Παραχελωίτιδας, προσφέροντας αυτή την υπηρεσία στον Οινέα κι αυτό ήταν κατά τη γνώμη του το κέρας της Αλμάθειας, η καρποφορία της πλούσιας γης.
Ο Αχελώος, το δεύτερο μεγάλο ποτάμι της Ελλάδας με συνολικό μήκος 220 χιλιόμετρα, ο αργυροδίνης ποταμός του Ησίοδου, ο μετέπειτα ασπροπόταμος, πηγάζοντας από τα βουνά της νότιας Πίνδου, αποτελεί το φυσικό σύνορο ανάμεσα στην Ήπειρο και Θεσσαλία, ενώ στη συνέχεια ο ρους του χωρίζει την Αιτωλία και την Ακαρνανία. Ωστόσο, στα αρχαία χρόνια η ροή του ποταμού δεν ήταν πάντοτε ομαλή και η κοίτη του δεν ήταν σταθερή.
Συχνά οι παραπόταμοι και οι πολλές νεροσυρμές που κατέληγαν στην κοίτη του Αχελώου τον έκαναν να πλημμυρίζει, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται μεγάλα και σοβαρά προβλήματα στις παραποτάμιες περιοχές και να μεταβάλλεται η κοίτη του ορμητικού ποταμού.
Το πρόβλημα είχε απασχολήσει τους κατοίκους της περιοχής στην αρχαιότητα. Οι Αιτωλοί και οι Ακαρνάνες θαύμαζαν και τιμούσαν τον Αχελώο ως θεό, για το μέγεθος, την ποσότητα του νερού και τη γονιμοποιό δύναμη του, αλλά ταυτόχρονα τον σέβονταν και τον εξευμένιζαν, γιατί η ορμητική ροή του θα μπορούσε να γίνει καταστροφική.
Φωτογραφίες: Γιώργος Αν. Πανταζόπουλος
Πηγή: Στην επικαιρότητα του παρελθόντος, Νίκος Γ. Μοσχονάς, εκδόσεις «Αρχείο» (2η πηγή)