Πέμπτη 1 Φεβρουαρίου 2024
Η Αγία Τριάδα του Μαύρικα είναι Βυζαντινός ναός που χρονολογείται γύρω στον 9ο αιώνα και βρίσκεται εντός των ορίων του δήμου Αγρινίου και σε πολύ κοντινή απόσταση από τη λίμνη Λυσιμαχία. Σήμερα βρίσκεται μισοβυθισμένος λόγω των προσχώσεων που επί αιώνες συγκεντρώνονταν στις ακτές της λίμνης και είναι εκτεθειμένο στις καιρικές συνθήκες, στην διάβρωση από το νερό και την ανάπτυξη καλαμιώνων πολύ κοντά στο κτίσμα….
Ο αείμνηστος Καθηγητής του Πανεπιστήμιου Ιωαννίνων, Αθανάσιος Παλιούρας που είχε πραγματοποιήσει ανασκαφικές εργασίες, περιγράφει το μνημείο στο βιβλίο του «Η Βυζαντινή Αιτωλοακαρνανία - Συμβολή στη Βυζαντινή και μεταβυζαντινή Μνημειακή Τέχνη, Εκδόσεις «Ίφιτος» - Αγρίνιο 2004, όπου κατέγραφε τα εξής:
Αγία Τριάδα Μαύρικα Αγρινίου
«Στην τοποθεσία Μαύρικα, πέντε χιλιόμετρα νότια του Αγρινίου, κοντά στη λίμνη Λυσιμαχία βρίσκεται η Αγία Τριάδα. H ονομασία της είναι γνωστή από νεότερο εξωκκλήσι που είναι χτισμένο από το 1884, μερικά μέτρα ανατολικότερα και από την τοπική προφορική παράδοση. Το αξιόλογο αυτό μνημείο σώζεται βυθισμένο κατά το µεγαλύτερο µέρος µέσα στο νερό (31), απ’ όπου προεξέχει σχεδόν μόνο ο τρούλλος. Λίγα λόγια για το μνημείο και σκαρίφηµα της κάτοψης είχε δημοσιεύσει το 1886 ο Λαμπάκης, που πρώτος πρόσεξε την αξία του, και σύντομη περιγραφή του έδωσε ο Βοκοτόπουλος το 1975.
Ο ναός ανήκει στον τύπο του ελεύθερου σταυρού ως προς την κάτοψη. Οι ισουψείς κεραίες του σταυρού ήταν καµαροσκέπαστες και στο χώρο συνάντησης υψώνεται ο τρούλλος. Ανήκει ειδικότερα στο σχήμα του ελεύθερου σταυρού της πρώτης παραλλαγής κατά Ορλάνδο, όπου τα «τέσσερα σκέλη του σταυρού κατασκευάζονται ισοµήκη, σχηματίζουν δηλαδή τον λεγόμενο «ελληνικόν σταυρόν».
Στη δυτική πλευρά χτίστηκε σε μεταγενέστερη εποχή ορθογώνιος νάρθηκας, ερειπωµένος σήμερα. Οι τοίχοι είναι χτισμένοι µε ελαφρά επεξεργασµένους λίθους και ανάμεσά τους σε οριζόντιες στρώσεις έχουν τοποθετηθεί πλίνθοι. Οι καµάρες και ο τρούλλος χτίστηκαν με πλίνθους και µόνο σε ορισμένα σηµεία παρεμβάλλονται λίθοι, που δεν αποκλείεται να προέρχονται από μεταγενέστερες επισκευές. O ψηλός τρούλλος, µε την ηµισφαιρική στέγη, διαθέτει τέσσερα μεγάλα μονόλοβα τοξωτά παράθυρα, που περιβάλλονται µε οδοντωτή ταινία. Μικρότερο δίλοβο φωτιστικό άνοιγµα διατρυπά την αψίδα του ιερού µε πλίνθινο διαχωριστικό πεσσίσκο στη µέση. Παλιότερα στην εσωτερική επιφάνεια των καμαρών διακρίνονταν ἴχνη τοιχογραφιών.
Σημείωμα αθηναϊκού κώδικα του 1377 αναφέρει σταυροπηγιακό ναό της Αγίας Τριάδας «ἐν τῷ χωρίῳ Σελτζιάνω δρούγγου Ἀχελώου ἐπί τῆς βασιλείας Μανουήλ μεγάλου βασιλέως πορφυρογεννήτου τοῦ Κομνηνοῦ, και Νικήτα τοῦ ἱερωτάτου μητροπολίτου Ναυπάκτου».
Αν και δεν έχει ταυτιστεί μέχρι σήμερα το χωριό Σόλτζανο, εντούτοις, επειδή ο σταυροπηγιακός ναός βρίσκεται στην περιοχή Αχελώου, δεν θα ήταν παράτολµο να υποστηριχθεί πως το σημείωμα ίσως αναφέρεται στην Αγία Τριάδα του Μαύρικα.
Χρονολόγηση:
Το μνημείο παραμένει βυθισμένο στο νερό και προσχωμµένο και είναι δύσκολη η χρονολόγησή του. Ύστερα, είναι γνωστό πως ο τύπος του ελεύθερου σταυρού µε τρούλλο, που κατάγεται από τα ρωμαϊκά μαυσωλεία και συνεχίζεται στα μαρτύρια της παλαιοχριστιανικής περιόδου, δεν είχε µεγάλη διάδοση στη µεσοβυζαντινή και υστεροβυζαντινή περίοδο στην ηπειρωτική Ελλάδα, και γι’ αυτό τα γνωστά παραδείγµατα είναι ελάχιστα”.
Σύμφωνα µε τις εκτιμήσεις του Βοκοτόπουλου, το ψηλό και τετράγωνο τύμπανο του τρούλλου, η μορφή των παραθύρων και η περιορισμένη χρήση οδοντωτών ταινιών καθώς και η έλλειψη πλίνθινου διακόσμου oδηγούν σε πρώιμη χρονολόγηση του μνημείου, που πρέπει να τοποθετηθεί στα τέλη του 8ου ἡ στο πρώτο μισό του 9ου αιώνα».
Φωτογραφίες: Γιώργος Πανταζόπουλος
ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ A. ΠΑΛΙΟΥΡΑ: H BYZANTINH ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑ - ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΜΝΗΜΕΙΑΚΗ ΤΕΧΝΗ
Β΄ ΕΚΔΟΣΗ ΒΕΛΤΙΩΜΕΝΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΕΝΗ - ® ΙΦΙΤΟΣ - ΑΓΡΙΝΙΟ 2004
Βιβλιογραφία
Γ. Λαμπάκης, Επιστημονική περιοδεία. Γ΄ Αγρίνιον, Εβδομᾶς, Γ΄ (1886) 282-83, Βοκοτόπουλος, Αρχιτεκτονική, 50- 51, 107-109, 186, Αρχαιολόγος, Αγία Τριάδα Μαύρικα Αγρινίου, KOA, 54 (1970) 648.
1. ABME, 6 (1948) 86.
2. V. Laurent, Charisticariat, REB, 12 (1954) 101. Για τη σημασία του όρου δρόγγου και δρούγγου: E. Χρυσός, ἱστορικά στοιχεία για την Ἠπειρο σε σημείωμα του κώδικα Cromwell 11, HX, 22 (1980) 60 σημ. 3.
3. Βλ. σχετικἀ παραδείγματα: Βοκοτόπουλος, Αρχιτεκτονική, 107 σημ. 3-7και 108 σημ. 1-7.
178. Αγία Τριάδα Μαύρικα Αγρινίου: τοιχοδοµία τρούλλου και καμαρών.