Πέμπτη 4 Μαΐου 2023
του Λευτέρη Τηλιγάδα
Τα «Παπαστράτεια – Εορτές ανοίξεως», υπήρξαν για την πόλη του Αγρινίου και την ευρύτερη περιοχή, ένας ολοκληρωμένος πολιτιστικός θεσμός, σταθμός στην κοινωνική μνήμη της πόλης. Ας πάρουμε όμως την ιστορία από την αρχή.
Βρισκόμαστε στο μέσον της δεκαετίας του ’40. Η χώρα κάτω από την Αγγλική επιρροή και μέσα από πολιτικές αβελτηρίες των ηγεσιών της, από τη μια, οδηγείτε σε εμφύλιο πόλεμο, και από την άλλη, η κοινωνία προσπαθεί να ανασυγκροτήσει τα δεδομένα της και να διεκδικήσει μικρές ανάσες ζωής από τον μπαμπούλα της «Λευκής τρομοκρατίας» που έχουν εγκαταστήσει στην ύπαιθρο οι ΜΑΥδες και οι συνεργάτες τους.
Μέσα σε αυτό το πολιτικό και ιστορικό περιβάλλον με βασιλικό διάταγμα (ΦΕΚ, τεύχος Α αρ. 4/24-10-1944) καθιερώνεται ο επίσημος εορτασμός της 28ης Οκτωβρίου, ως δεύτερη εθνική επέτειος της χώρας [1].
2) Το πρώτο διοικητικό συμβούλιο. Όρθιοι από αριστερά: Γεώργιος Παπασωτηροπουλος Θάνος Σακελλαριάδης, Αλέκος Παπακωνσταντίνου και Δημήτριος Χαραλάμπους. Καθιστοί: Χρήστος Λιάπης Κωνσταντίνος Χειμάρας και Ιωάννης Ραφτόπουλος.
Η Προϊστορία
Εκείνα τα χρόνια στο Γυμνάσιο της πόλης υπηρετεί ως καθηγητής της φυσικής Αγωγής, ο Κωνσταντίνος Χειμάρρας, ο οποίος τον Οκτώβριο του 1946, με την ευκαιρία του τρίτου επίσημου εορτασμού της επετείου της 28ης Οκτωβρίου, διοργανώνει στην πόλη του Αγρινίου μαθητικούς αγώνες στίβου, με την επωνυμία «ΑΓΡΙΝΙΑ». Το ίδιο πραγματοποιεί πέντε μήνες αργότερα, το Μάρτη του 1947, κατά την ημέρα εορτασμού της επετείου της επανάστασης του 1821, δίνοντας στους αγώνες αυτούς την επωνυμία «ΠΑΝΑΙΤΩΛΙΑ».
Και οι δύο αυτοί αθλητικοί αγώνες βρίσκουν μεγάλη απήχηση στο κοινό της πόλης και το γεγονός αυτό ωθεί τον Χειμμάρα να αναλάβει την πρωτοβουλία για την ίδρυση Αθλητικού Σωματείου, το οποίο θα ασχολείται με τον κλασικό αθλητισμό. Αυτή του την προσπάθεια την συμμερίζονται πολλές προσωπικότητες του Αγρινίου και έτσι εκείνη τη χρονιά (1946) δημιουργείται η Γυμναστική Εταιρεία Αγρινίου (Γ.Ε.Α.), η οποία αναλαμβάνει την οργάνωση των δύο παραπάνω αθλητικών γεγονότων στην πόλη μέχρι το 1955.
Αναμφίβολα τα χρόνια εκείνα ήταν και δύσκολα και εμφύλια, αλλά η ένταξη των αγώνων αυτών στα ιδεολογικοπολιτικά αφηγήματα της εποχής τους, θεωρώ ότι βρίσκεται μακριά από τις προθέσεις των διοργανωτών τους. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν χρησιμοποιήθηκαν από το κυρίαρχο εξουσιαστικό σύστημα εκείνων των χρόνων ως «θεραπευτικό επιχείρημα» για τον κατευνασμό, τον κοινωνικό εφησυχασμό και την άμβλυνση των δυσάρεστων συνεπειών της εμφύλιας διαμάχης, στο μέτρο και το βαθμό που αυτό συνέβη.
Οικογένεια Παπαστράτου στο Παπαστράτειο Πάρκο Αγρινίου
Η Ιστορία
Τον Απρίλιο του 1965 το Δ.Σ. της Γυμναστικής Εταιρείας συνεδρίασε στα γραφεία του Συνεταιρισμού Καπνοπαραγωγών Ζαπαντίου στο ισόγειο της οικίας Καρακίτσου (Παπαϊωάννου 12) υπό την προεδρεία του Παναγιώτη Τρουπιώτη, ο οποίος ήταν υπάλληλος του ΙΚΑ και πρόεδρος του Πανελληνίου Συλλόγου των Υπαλλήλων του συγκεκριμένου κοινωνικού ιδρύματος. Στη συνεδρίαση αυτή παρευρίσκονταν, ως ακροατής και ο Νίκος Γράψας, ο οποίος βρήκε την ευκαιρία να προτείνει την καθιέρωση ενός αθλητικού και πολιτιστικού θεσμού στο πρότυπο των «Μαραγκοπουλείων» [2], που γινόταν στην Αχαϊκή πρωτεύουσα. «Τότε πρότεινα», αναφέρει ο ίδιος σε εκτενές άρθρο του στην εβδομαδιαία εφημερίδα του Αγρινίου ΜΑΧΗΤΗΣ [3], «ο θεσμός να φέρει την ονομασία ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΕΙΑ […] επειδή από μικρός θαύμαζα τα Παπαστράτεια Εκπαιδευτήρια που ήταν από τα καλύτερα της εποχής τους με τον τεράστιο αύλειο χώρο και πλαισιωμένα από το μεγάλο, πανέμορφο και καλοδιατηρημένο τότε Πάρκο, που ήταν όλα δωρεά των Αγρινιωτών Αφών Παπαστράτου».
Την πρότασή του την υιοθέτησε με ενθουσιασμό το Δ.Σ. του Συλλόγου και αποφάσισε τη διοργάνωση τους μετά από 15 μέρες, με μοναδικό κεφάλαιο εκείνη τη στιγμή τις 50 δραχμές που χρειαζόταν για βενζίνα το «μοτοσακό» του Κώστα Κολοβού για να μεταφέρει το μήνυμα της προκήρυξης και το πρόγραμμα των αγώνων στα αθλητικά σωματεία του νομού, που κλήθηκαν να συμμετάσχουν. Έγινε η σχετική διαφήμιση με φεϊγβολάν στην πόλη και στην εφημερίδα ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ του Παναγιώτη Βλασόπουλου και όταν έφτασε η «ορισθείσα Κυριακή», το γήπεδο του Παναιτωλικού γέμισε από κόσμο, που ήρθε να απολαύσει τους αγώνες. «Η παρέλαση των αθλητών έγινε υπό τους ήχους γραμμοφώνου, την προσφώνησε έκανε ο Πρόεδρος του Συλλόγου Π. Τρουπιώτης και στη συνέχεια διεξήχθησαν οι αγώνες…»[4].
Η οικογένεια Παπαστράτου μπαίνει στο γήπεδο του Παναιτωλικού στην έναρξη των αθλητικών εκδηλώσεων
Ο Δάκης στο φεστιβάλ τραγουδιού των Παπαστρατείων στο γήπεδο Παναιτωλικού
Η Βίκυ Μοσχολιού στο φεστιβάλ τραγουδιού των Παπαστρατείων στο γήπεδο Παναιτωλικού
Τάσος Παπαστράτος και η ψυχή των αγώνων Νίκος Γράψας στο αναψυκτήριο του Πάρκου
Τα έσοδα αυτών των πρώτων αγώνων για το Σύλλογο ήταν 1.720 δραχμές.
Την επόμενη χρονιά (1956) τα «Παπαστράτεια» δεν έγιναν. Στο γεγονός αυτό συνέβαλε καθοριστικά και η απουσία του Νίκου Γράψα από την πόλη, η οποία όμως για την καλή τύχη του θεσμού δεν ήταν για πολύ, αφού με την επιστροφή του και την ανάληψη της προεδρίας από τον ίδιο την μεθεπόμενη χρονιά ο θεσμός βρήκε το σταθερό βηματισμό του.
Τα δεύτερα «Παπαστράτεια» πραγματοποιήθηκαν το 1957 με εκατοντάδες συμμετοχές αθλητών από όλες τις πόλεις της Ελλάδας και χώρο διεξαγωγής τους το προαύλιο των Παπαστρατείων εκπαιδευτηρίων.
Τα τρίτα «Παπαστράτεια» έγιναν το 1958 στο γήπεδο του Παναιτωλικού κάτω από την λάμψη της καθιέρωση τους ως πανελλήνιες αθλητικές γιορτές με τη συμμετοχή σε αυτά των καλυτέρων αθλητών της χώρας και του συνόλου των καταξιωμένων αθλητικών σωματείων της επικράτειας.
Την επόμενη χρονιά (1959) τα «Παπαστράτεια», διευρύνουν το αθλητικό τους πλαίσιο εντάσσοντας στο πρόγραμμά τους αγώνες βόλεϊ και μπάσκετ, ποδηλατικούς αγώνες και αγώνες αυτοκινήτου. Παράλληλα στη διοργάνωση εντάσσονται πολιτιστικές εκδηλώσεις, όπως μουσικές συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις, χορευτικές βραδιές (παραδοσιακών συγκροτημάτων και κλασικού μπαλέτου), εκθέσεις ζωγραφικής, βιβλίου, γραμματοσήμου, λαϊκής τέχνης, χαρακτικής, κεραμικής, ξυλογλυπτικής, χαλκογραφίας, παραστάσεις καραγκιόζη και κουκλοθεάτρου και διοργανώνεται φεστιβάλ ελληνικού τραγουδιού.
Ταυτόχρονα, στον βασικό τίτλο τοποθετείται ο υπότιτλος «Εορτές Ανοίξεως και Αγώνες».
Όλη αυτή η εξέλιξη οδήγησε τα αμέσως επόμενα χρόνια οι προσκλήσεις των συμμετεχόντων αθλητών και καλλιτεχνών να ξεπεράσουν τη χιλιάδα και η Εταιρεία για τη φιλοξενία τους αναγκάστηκε να χρησιμοποιήσει ξενοδοχεία και καταλύματα όλων των μεγάλων πόλεων του νομού, αλλά και ακατοίκητα διαμερίσματα αγρινιωτών που προσφέρονταν από τους ιδιοκτήτες τους.
Χιλιάδες κόσμου στην περιοχή του Πάρκου για τα Παπαστράτεια του 1979
Kατά καιρούς ακούσαμε πολλά για τα «Παπαστράτεια». Κυρίως και πιο συχνά αναφέρεται ότι τα Παπαστράτεια ήταν «γιορτές της χούντας και γι’ αυτό καταργήθηκαν» ή «γιορτές, που πλήρωναν οι Παπαστραταίοι για να γλυτώνουν τους φόρους» ή και τα δύο μαζί. Ανεξάρτητα και πέρα όμως από τα ερείσματα που έχουν αυτές στην πραγματικότητα των ημερών εκείνων, θα επαναλάβουμε τον υπότιτλο αυτού του άρθρου: Τα «Παπαστράτεια – Εορτές ανοίξεως», υπήρξαν για την πόλη και την ευρύτερη περιοχή ένας ολοκληρωμένος πολιτιστικός θεσμός, σταθμός στην κοινωνική μνήμη της πόλης, που ψυχαγώγησε και διασκέδασε τους κατοίκους της περιοχής.
Τα «Παπαστράτεια» ήταν γιορτές που οργάνωνε και υλοποιούσε η Γυμναστική Εταιρεία Αγρινίου και μόνο, με τη βοήθεια όλων των φορέων και των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής, που με τον «οβολό τους πλήρωναν το εισιτήριο των εκδηλώσεων, στις οποίες συμμετείχαν, για 27 χρόνια περίπου. Στο πλαίσιο αυτών των εκδηλώσεων το Αγρίνιο, είχε την ευκαιρία να δει το έργο μεγάλων δημιουργών της τέχνης όπως η Έλλη Λαμπέτη, ο Θόδωρος Αγγελόπουλος, ο Παντελής Βούλγαρης, ο Θόδωρος Μαραγκός, τον Μάνο Κατράκη, το Θέατρο Τέχνης και να τους ακούσει να μιλάνε «εκ του σύνεγγυς» για τη τέχνη και το έργο τους. Δεν ξέρω πόσες πόλεις της χώρας είχαν αυτή τη δυνατότητα εκείνη την εποχή!
Όπως αναφέρει ο Νίκος Γράψας [5], όλα τα χρόνια της λειτουργίας της Γυμναστικής Εταιρείας η επιχορήγηση προς αυτήν του οίκου Παπαστράτου ποτέ δεν ξεπέρασε το 3-7% του ετήσιου προϋπολογισμού του συλλόγου.
Πηγή: agriniostories.gr
1.Η επέτειος της 28ης Οκτωβρίου γιορτάστηκε για πρώτη φορά στα χρόνια της Κατοχής. Στο κεντρικό κτίριο και στον προαύλιο χώρο του Πανεπιστημίου Αθηνών πραγματοποιήθηκε ο πρώτος εορτασμός στις 28 Οκτωβρίου 1941. Έγιναν ομιλίες από τους φοιτητές, ενώ μίλησε για την επέτειο την παραμονή και ο καθηγητής Κωνσταντίνος Τσάτσος, ο οποίος αρνήθηκε να κάνει μάθημα την ημέρα της επετείου με αποτέλεσμα να απολυθεί από το Πανεπιστήμιο (Δες, Σεφέρης Γιώργος, Πολιτικό Ημερολόγιο Α΄ (1935-1944), Εκδόσεις Ίκαρος, Αθήνα 1992, σελ. 40. ISBN 978-960-7233-02-8). Στην δεύτερη επέτειο (28/10/1942), ο εορτασμός έγινε στην Πλατεία Συντάγματος με πρωτοβουλία των οργανώσεων της ΕΠΟΝ και της ΠΕΑΝ, οι οποίες συνέχισαν να την γιορτάζουν μέχρι και την απελευθέρωση.
2. Διήμεροι κολυμβητικοί αγώνες που πραγματοποιούνταν στην Πάτρα στη μνήμη του Βασίλη Μαραγκόπουλου, ο οποίος ανέπτυξε μεγάλη φιλανθρωπική δραστηριότητα και διετέλεσε μέλος της Παναχαϊκής και πρόεδρος του Ν.Ο. Πατρών.
3. Νίκος Γράψας, «Παπαστράτεια» 1955-1982, Έμπνευση – Θεσμός – Τέλος, Μέρος Α, (αναδημοσίευση από παλιότερη δημοσίευση του Μαρτίου 2002), εβδομαδιαία εφημερίδα του Αγρινίου «Μαχητής», Τετάρτη 18 Απριλίου 2012, σελ. 9).
4. Νίκος Γράψας, «Παπαστράτεια» 1955-1982, Έμπνευση – Θεσμός – Τέλος, Μέρος Α, ο.π., σελ. 9.
5. Νίκος Γράψας, «Παπαστράτεια» 1955-1982, Έμπνευση – Θεσμός – Τέλος, Μέρος Δ, (αναδημοσίευση από παλιότερη δημοσίευση του Μαρτίου 2002), εβδομαδιαία εφημερίδα του Αγρινίου «Μαχητής», Τετάρτη 16 Μαΐου 2012, σελ. 9
Ανάκτηση φωτογραφιών από https://www.facebook.com/geaagrinio1946