Δευτέρα 22 Αυγούστου 2022
Στὸ κέντρο καταπράσινων καὶ πανύψηλων βουνῶν, στὰ νότια του νομοῦ Εὐρυτανίας στο χωριό Προυσός, βρίσκεται ἐδῶ καὶ χίλια περίπου χρόνια τὸ ἱστορικὸ καὶ σὲ ὅλους μας ἀκουστὸ, μοναστήρι τῆς Κυρᾶς τῆς Ρούμελης, τῆς Παναγίας τῆς Προυσιώτισσας που εορτάζει στις 23 Αυγούστου, ἡμέρα ἀποδόσεως τῆς Κοίμησης τῆς Θεοτόκου καὶ συνάμα ἡμέρα εὑρέσεως τῆς θαυματουργοῦ εἰκόνας.
Τὸ μοναστήρι περιτριγυρισμένο ἀπὸ ἀπότομους καὶ ἄγριους βράχους ποὺ προκαλοῦν δέος καὶ μόνο ποὺ τοὺς ἀτενίζεις, εἶναι ἱστορικό, ἁγιασμένο ποὺ ἡ φήμη τοῦ ξεπέρασε τὰ στενὰ ὅρια τῆς Ρούμελης, τῆς Θεσσαλίας ἀλλὰ καὶ τῆς χώρας. Κατὰ χιλιάδες προστρέχουν οἱ πιστοὶ στὴν χάρη της, ἄλλοι νὰ τὴν ἐπικαλεστοῦν καὶ ἄλλοι θερμὰ νὰ τὴν εὐχαριστήσουν. Ὄχι μόνο τὸν Αὔγουστο ὅπου καὶ ἑορτάζει τὸ μοναστήρι, ἀλλὰ καὶ ὅλο τὸ χρόνο, ἄνθρωποι γονατιστοί, ἄλλοι μὲ λαμπάδες καὶ τάματα, μάνες μὲ παιδιὰ στὴν ἀγκαλιά, ἡλικιωμένοι ποὺ μὲ δυσκολία περπατοῦν, νέοι ποὺ ζητοῦν τὴν παρηγοριὰ, γονεῖς μὲ τὰ παιδιά τους… Ὅλοι προσμένουν καρτερικὰ στὴν σειρά, γιὰ νὰ φτάσουν στὸ μικρὸ καὶ σκοτεινὸ ναό, καθολικό της Ἱερᾶς Μονῆς, γιὰ νὰ φτάσουν στὴ Χάρη Της, νὰ ἀκουμπήσουν τὰ γεμάτα πίστη χείλη τους στὴν σεβάσμια εἰκόνα τῆς Παναγίας, νὰ λάβουν τὶς δωρεές Της καὶ τὶς εὐλογίες Της. Ὅλους μας περιμένει ἡ Παναγία, ὅλους ἀνεξαρτήτως οἰκονομικῆς κατάστασης, ἀνεξαρτήτως φύλου, γένους φυλῆς. Μία εἶναι ἡ μεγάλη μας μάνα, ἡ μάνα ποὺ στοργικὰ περιμένει τὰ παιδιά Της νὰ ἔλθουν κοντά Της καὶ νὰ ζητήσουν τὶς μεσιτεῖες Της.
Στὰ νοτιοδυτικά της Εὐρυτανίας, στὶς ἀπολήξεις τῶν βουνῶν Καλιακούδα καὶ Χελιδώνα βρίσκεται ἀπὸ τὸν 9ο αἰώνα ἡ εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς Προυσιώτισσας, στὶς νότιες κορυφογραμμὲς τῆς Πίνδου, διάλεξε ἡ Κυρὰ τῆς Ρούμελης νὰ χτίσει τὸ σπίτι της, μακριὰ ἀπὸ πόλεις καὶ θορύβους ἀλλὰ κοντὰ σὲ φτωχούς, ἄσημους βοσκοὺς καὶ σὲ ἄγριους τόπους . Κοιτώντας ἀπὸ ψηλὰ τὸ μοναστήρι θαρρεῖς ποὺ εἶσαι σὲ οὐράνια κλίμακα, αἰσθάνεσαι τὴν μηδαμινότητα τοῦ ἀνθρώπου ἀλλὰ παράλληλα αἰσθάνεσαι καὶ τὴν ἀπεραντοσύνη τοῦ Δημιουργοῦ ποὺ « τὰ πάντα ἐν σοφία ἐποίησε ». Βλέπεις ὁλόκληρή της Ἱερὰ Μονὴ ἀπὸ ψηλὰ καὶ αἰσθάνεσαι τὸ νοερὸ χέρι τῆς Παναγίας νὰ σὲ κρατεῖ, βλέπεις τὸ καμπαναριὸ μὲ τὶς μελωδικότατες καμπάνες, βλέπεις τὰ σήμαντρα, τὸ τάλαντο, τὰ κελιὰ τῶν φιλόξενων μοναχῶν, τὸ Συνοδικὸ ( χῶρος γιὰ ὑψηλὰ προσκεκλημένα ἄτομα κατὰ τὴν πανήγυρη τῆς Μονῆς), τὸ βαπτιστήριο μὲ τὸν ἱερὸ ναὸ τῶν Ἁγίων Πάντων, τὸ κοιμητήριο τῶν πατέρων τῆς Μονῆς, τοὺς τριώροφους ξενῶνες γιὰ τοὺς προσκυνητὲς καὶ τὸ καθολικὸ ὅπου τελοῦνται οἱ ἱερὲς ἀκολουθίες καθημερινὰ πρὸς δόξαν τοῦ Τριαδικοῦ μας Θεοῦ καὶ τῆς οἰκοδέσποινας τῆς Μονῆς, τῆς Παναγίας Προυσιώτισσας. Ἡ σημαία τοῦ δικεφάλου ἀετοῦ, σημεῖο κατατεθὲν τῆς Βυζαντινῆς μεγαλοπρέπειας μᾶς ὑποδηλώνει ὅτι ἡ Μονὴ εἶναι Σταυροπηγιακή, ὅτι ἀνήκει δηλαδὴ στὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο ἐκκλησιαστικῶς.
Συνοπτικὴ παρουσίαση τοῦ παρεκκλησίου ποὺ βρίσκεται ἡ εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς Προυσιώτισσας.
Ὅπως προείπαμε καὶ πιὸ πρὶν ἀριστερά του τέμπλου τοῦ κυρίου ναοῦ καὶ σὲ ἀνεξάρτητο μέρος βρίσκεται τὸ παρεκκλήσιο τῶν Ἁγίων Πάντων ὅπου καὶ βρίσκεται ἐδῶ καὶ πολλοὺς αἰῶνες ἡ Ἱερὰ καὶ σεβάσμια εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς Προυσιώτισσας. Δὲν ἔχει διασωθεῖ καμία μαρτυρία, ἡ ὁποία νὰ βεβαιώνει τὸ χρόνο ἵδρυσης τοῦ πρώτου σπηλαίου-ναοῦ τῆς Παναγίας. Τὸ μικρὸ σπήλαιο, ἔτσι ὅπως διαμορφώθηκε σὲ ναΐσκο (4 μ. μήκους καὶ 2,8 μ. πλάτους) ἔχει τὸ ἰδιαίτερο προνόμιο νὰ ἀποτελεῖ τὴν μόνιμη κατοικία τῆς θαυματουργοῦ εἰκόνα τῆς Παναγίας καὶ ὁριοθετεῖ τὸν ἀντικειμενικὸ σκοπὸ τοῦ προσκυνήματος. Τὸ περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέμπλο, ὅπου σὲ εἰδικὸ προσκυνητάρι βρίσκεται καὶ τιμᾶται ἡ εἰκόνα τῆς Παναγίας, χωρίζει τὸν μονοχῶρο ναΐσκο σὲ κυρίως ναὸ καὶ ἱερό. Τὸ ἱερὸ μέσα στὸ βράχο ἴσα ἴσα ποὺ χωράει δύο μὲ τρεῖς τὸ πολὺ κληρικοὺς κατὰ τὴν Θεία Λειτουργία ποὺ γίνεται στὸ παρεκκλήσι αὐτό, μόνο κατὰ τὴν ἡμέρα πανηγύρεως τῆς Μονῆς στὶς 22-23 Αὐγούστου, ἡμέρα εὑρέσεως τῆς θαυματουργοῦ εἰκόνας. Ὁ κυρίως ναὸς τοῦ μικροῦ παρεκκλησίου μόλις μπορεῖ νὰ χωρέσει δέκα πιστοὺς οἱ ὁποῖοι κὰθ ὅλο τὸ χρόνο μπαίνουν ἀπὸ τὴν δυτικὴ εἴσοδο ἀπὸ τὴν βορειοανατολικὴ μεριὰ τοῦ καθολικοῦ, ἀσπάζονται τὴν ἱερὰ εἰκόνα, προσεύχονται στὴν Χάρη Της καὶ βγαίνουν ἀπὸ τὴν μεσημβρινὴ μικρὴ πόρτα πάλι στὸ καθολικό του κυρίως ναοῦ.
Ἡ θαυματουργὴ εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς Προυσιώτισσας
Στὸ μικρὸ αὐτὸ σπήλαιο, στὴν βόρεια πλευρὰ τοῦ καθολικοῦ, διαμορφωμένο κατάλληλα σὲ παρεκκλήσιο, κατέχει τὸ μεγάλο θησαυρὸ τῆς Ὀρθοδοξίας, τὴν θαυματουργὴ εἰκόνα τῆς Παναγίας.
Στὸ κέντρο τοῦ ἐπιχρυσωμένου ξυλόγλυπτου τέμπλου καὶ σὲ ἀνάλογο περίτεχνο καὶ ὄμορφο προσκυνητάρι κατοικεῖ γιὰ χίλια καὶ πλέον ἔτη ἡ Παναγία ἡ Προυσιώτισσα. Ἡ εἰκόνα εἶναι μεγέθους 0,88 x 0,60 καὶ πέρα ἀπὸ τὰ θαυμάσια θαύματα ποὺ κάνει χαρίζει στοὺς πιστούς της πνευματικὴ εὐφροσύνη καὶ ἀγαλλίαση, χαριτώνει τὴν ψυχὴ τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ Παναγία εἰκονίζεται ὡς τὴ μέση καὶ μὲ τὸ δεξί της χέρι δείχνει τὸ Χριστὸ ἐνῶ μὲ τὸ ἀριστερὸ τὸν κρατάει στοργικὰ στὴν ἀγκαλιά της. Ὁ Χριστὸς εἶναι στραμμένος πρὸς τὸ πρόσωπό Της καὶ μὲ τὸ δεξί Του χέρι Τὴν εὐλογεῖ .
Πρόκειται γιὰ τὸν εἰκονογραφικὸ τύπο τῆς Ὁδηγήτριας. Τὴν εἰκόνα τὴν καλύπτει ἀργυροχρυσὴ ἐπένδυση τοῦ Γεωργίου Καραϊσκάκη καὶ μόνο τὰ ζωγραφισμένα πρόσωπα τῶν εἰκονιζόμενων εἶναι φανερά.. Τὰ μεγάλα ἀμυγδαλωτὰ μάτια τῆς Παναγίας , τὰ γραμμένα φρύδια, ἡ μακριὰ ἴσια καλλιγραφημένη μύτη, τὸ μικρὸ κερασένιο στόμα, οἱ μεγάλες ἐπιφάνειες τῶν φώτων στὸ πρόσωπο φέρουν μπροστὰ μας μία ἀπὸ τὶς ὡραιότερες καὶ ἐκφραστικότερες, μορφὲς τῆς μεταβυζαντινῆς περιόδου.
Ἡ παράδοση, σύμφωνα μὲ τὸν ἀριθμὸ 3 κώδικα τῆς Μονῆς θέλει τὴν εἰκόνα ἔργο τοῦ Εὐαγγελιστῆ Λουκᾶ. Ἡ ἀργυροχρυσὴ ἐπένδυση-τὸ πουκάμισο τῆς Παναγίας ὀφείλεται σὲ ἐκπλήρωση τάματος τοῦ γενναιότατου στρατηγοῦ Καραϊσκάκη ὁ ὁποῖος ὅταν συχνὰ ἀρρώσταινε ἀπὸ τὴν ἀσθένεια τῆς θέρμης, πολλάκις φιλοξενοῦνταν στὴν Μονὴ Προυσοὺ καὶ νοσηλευόταν ἐκεῖ. Ἔταξε στὴν Παναγία νὰ τοῦ χαρίσει τὴν γιατρειὰ γιὰ νὰ συνεχίσει τοὺς ἔνδοξους ἀγῶνες του γιὰ τὴν ἀπελευθέρωση τοῦ γένους, καὶ θὰ τὴν ἕντυνε μὲ ἀργυροχρυσὸ πουκάμισο. Πράγματι μετὰ τὴν θεραπεία, εὐγνωμονώντας Τὴν, ἐκπλήρωσε τὸ τάμα τοῦ στολίζοντας τὴν μὲ τὴν θαυμάσια τεχνουργημένη ἐπένδυση, ἔργο τοῦ χρυσοχόου καλλιτέχνη Γεωργίου Καρανίκα τὸ 1824, ὅπως μᾶς ἀποκαλύπτει ἡ ἀνάγλυφη ἐπιγραφὴ πάνω ἀπὸ τὸν δεξιὸ ὦμο τῆς Παναγίας: «Ἡ Παντάνασσα. Δὶ ἐξόδων τοῦ γενναιοτάτου στρατηγοῦ Γεωργίου Καραϊσκάκη, χειρὶ Γεωργίου Καρανίκα, 1824».
Ἀπολυτίκιον Ἱερᾶς εἰκόνας
«Τῆς Ἑλλάδος ἁπάσης σὺ προΐστασαι πρόμαχος καὶ τερατουργὸς ἐξαισίων τὴ ἐκ Προύσσης εἰκόνι Σου, Πανάχραντε Παρθένε Μαριάμ, καὶ γὰρ φωτίζεις ἐν τάχει τοὺς τυφλοὺς δεινοὺς τὲ ἀπελαύνεις δαίμονας καὶ παραλύτους δὲ συσφίγγεις ἀγαθή. Κρημνῶν τὲ σώζεις καὶ πάσης βλάβης τοὺς σοὶ προστρέχοντας. Δόξα τῷ σῶ ἀσπόρω τοκετῶ, δόξα τῷ σὲ θαυμαστώσαντι, δόξα τὸ ἐνεργούντι διὰ σου τοιαῦτα θαύματα»
Μεγαλυνάρια ἑορτῆς
- «Δεῦτε τὴν εἰκόνα τὴν ἱερά, τῆς Προυσιωτίσσης, ἀσπαζόμεθα εὐλαβῶς, βρύουσαν παντοίων νόσων καὶ πάσης βλάβης, ρῶσιν δαψιλεστάτην καὶ χάρην ἄφθονον»
- «Σφαίρας οὐρανίους φωταγωγεῖς, ἀχράντω οἰκήσει τὴν ὑδρόγειον δὲ βολαις, ἀρρήτων θαυμάτων, αὐγάζεις ὅθεν πίστει, πάντες σὲ προσκυνοῦμεν ὢ Προυσιώτισσα»
Ἀποσπάσματα από τὸ βιβλίο τοῦ αείμνηστου Καθηγητοῦ Ἀρχαιολογίας Ἀθανασίου Παλιούρα: «Τὸ Μοναστήρι τῆς Παναγίας στὸν Προυσὸ»
