Αρχικά υπήρξε επίσκεψη και ξενάγηση στο νέο μουσείο της περιοχής όπου εκτίθενται ευρήματα 2.500 χρόνων. H μόνιμη έκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου Θέρμου φιλοξενεί ευρήματα από το Ιερό του Απόλλωνος Θερμίου, από μικρότερα γειτονικά ιερά, καθώς και ευρήματα από πόλεις-μέλη της Αιτωλικής Συμπολιτείας, που χρονολογούνται από τους προϊστορικούς χρόνους έως και τη ρωμαϊκή κατάκτηση.
Αξίζει να αναφερθεί ότι, η έκθεση διαρθρώνεται χρονολογικά σε έξι ενότητες, με την πρώτη ενότητα να είναι αφιερωμένη στο φυσικό περιβάλλον, το οποίο συνδέεται με την πλούσια μνημειακή κληρονομιά του τόπου, εκτίθενται τρία εμβληματικά αντικείμενα - δύο γυναικεία ειδώλια τικτουσών γυναικών και λίθινο τριβείο σίτου των προϊστορικών χρόνων - που παραπέμπουν στη γονιμότητα της γης και την αέναη δύναμη της φύσης. Εξέχον έκθεμα της ενότητας αποτελεί η χάλκινη αμφίγραφη στήλη του 3ου αι. π.Χ., με το οποίο ταυτίστηκε με βεβαιότητα το Ιερό. Φέρει διαφορετική επιγραφή σε κάθε όψη, με διαφορά τριάντα περίπου χρόνων μεταξύ τους. Στην α΄ όψη αναγράφεται συνθήκη και συμμαχία μεταξύ Αιτωλών και Ακαρνάνων (260-250 π.Χ.), που ορίζει ως φυσικό όριο μεταξύ των δύο εθνών τον ποταμό Αχελώο, ενώ αναφέρονται πολιτικά δικαιώματα, όπως η επιγαμία και η έγκτησις γης. Στη β΄ όψη αναγράφεται γεωδαιτική απόφαση διαιτητών του Θυρρείου, που ορίζει τα όρια δύο ακαρνανικών πόλεων, των Οινιαδών και της Μητροπόλεως (235-232 π.Χ.). Στην αίθουσα πολλαπλών χρήσεων δίνονται περισσότερες πληροφορίες μέσω διαδραστικών εφαρμογών και εκπαιδευτικών προγραμμάτων.
Κατόπιν έγινε περιήγηση στο αρχαίο Θέρμο, το οποίο βρισκόταν λίγο έξω από το σημερινό χωριό και η ιστορία του ξεκινάει ήδη από την εποχή του χαλκού, μέσα 2ης χιλιετηρίδας. Τα πλέον σημαντικά ευρήματα των ανασκαφών στο αρχαίο Θέρμο είναι τα πολλά οικοδομήματα και οι στοές της αγοράς των Αιτωλών καθώς και τα βάθρα των ανδριάντων ή άλλων αναθημάτων που έστεκαν μπροστά στις στοές, τα οποία σύμφωνα με τον ιστορικό Πολύβιο ανέρχονταν, τον καιρό της ακμής της Συμπολιτείας, σε 2.000. Η ανασκαφική έρευνα έφερε στο φως και τον περίπτερο ναό του Θερμίου Απόλλωνα, από τους αρχαιότερους στην Ελλάδα (του 7ου αιώνα π.Χ.)
Άλλα σημαντικά μνημεία στον αρχαιολογικό χώρο του Θέρμου είναι οι μικρότεροι ναοί του Λυσείου Απόλλωνα και της θεάς Αρτέμιδας, της αποκαλούμενης "Λαφρίας Αρτέμιδας". Η Άρτεμις Λαφρία είναι η γηγενής και η κατεξοχήν αγαπητή θεότητα των Αιτωλών. Είναι η θεά της γονιμότητας και της καρποφορίας, η μεγάλη Μάνα της γης, της φύσης όλης και δεν έχει σχέση με την κυνηγέτιδα Αρτέμιδα του δωδεκάθεου. Η πανάρχαια αυτή θεότητα των Αιτωλών σχετίστηκε μάλιστα με ορισμένο κοινωνικό καθεστώς, στο οποίο προβαλλόταν η γυναίκα και ιδιαίτερα η γυναίκα μητέρα. Έτσι, δημιουργήθηκε τα πανάρχαια χρόνια στην Αιτωλία κοινωνία Μητριαρχίας, με προεξάρχουσα θεότητα τη Μητέρα φύση, η οποία προσωποποιείται στην Αρτέμιδα Λαφρία. Ο αρχαιολογικός χώρος είναι διαθέσιμος στο κοινό για επίσκεψη καθημερινά.
Πληροφορίες από gatherpoint.gr, lyk-therm.ait.sch.gr
