Ύστερα από σχετικές δημοσιεύσεις μας τον Απρίλιο του 1997 και τον Φεβρουάριο του 2008, επισκεπτόμαστε για τρίτη φορά τα τελευταία είκοσι χρόνια το Αεροπορικό Φυλάκιο, πια, Αγρινίου και σας μεταφέρουμε τις εντυπώσεις μας!
Το Στρατιωτικό Αεροδρόμιο Αγρινίου κατασκευάστηκε με ΝΑΤΟϊκά κονδύλια την περίοδο 1961-1964.
Με την πάροδο του χρόνου δεχόταν διαρκείς βελτιώσεις για να φθάσει τελικά σε ένα επίπεδο όπου η όλη του οργάνωση–υπόστεγα συντήρησης, καταφύγια αεροσκαφών, αποθήκες και υποδομές διαβίωσης προσωπικού- παρέπεμπε ευθέως σε μια ανεξάρτητη δομή που θα μπορούσε να δεχθεί και να αξιοποιήσει επιχειρησιακά τουλάχιστον μία Μοίρα μαχητικών αεροσκαφών σε μόνιμη βάση.
Κάτι τέτοιο δεν έμελλε να υιοθετηθεί ποτέ τόσο σε εθνικό όσο και συμμαχικό επίπεδο, με τη χρήση του να περιορίζεται στον ρόλο του εναλλακτικού αεροδρομίου τόσο σε περιόδους κρίσης όσο και για αντιμετώπιση έκτακτων καταστάσεων σε αεροσκάφη που επιχειρούσαν στην περιοχή του.
Τον Απρίλιο του 1973 η Αεροπορία Στρατού μετέφερε τη Σχολή Αεροπορίας Στρατού και το 25ο ΣΕΑΣ στο Αεροπορικό Απόσπασμα Αγρινίου.
Δυστυχώς αυτή η επιλογή δεν μακροημέρευσε και ενάμιση χρόνο μετά, τον Οκτώβριο του 1974, επέστρεψε πίσω στο Στεφανοβίκειο.
Οι ονομασίες που κατά καιρούς πήρε το Στρατιωτικό Αεροδρόμιο Αγρινίου αντανακλούν τη μέχρι σήμερα πορεία του: Ξεκίνησε σαν Αεροπορικό Απόσπασμα Αγρινίου τη δεκαετία του ’60, αναβαθμίστηκε το 1975 σε 132 Σμηναρχία Μάχης, το 2009 υποβαθμίστηκε σε Αεροπορικό Απόσπασμα και λίγα χρόνια μετά, τον Ιούνιο του 2014, υποβαθμίστηκε εκ νέου σε Αεροπορικό Φυλάκιο, υπαγόμενο διοικητικά στην 131 Σμηναρχία Μάχης, στο Άκτιο.
Από το έτος υποβάθμισης σε Αεροπορικό Φυλάκιο, το Αεροδρόμιο δεν ξαναδέχτηκε επισκέπτες κατά τον εορτασμό της Πολεμικής Αεροπορίας τον Νοέμβριο, γεγονός που λύπησε και απογοήτευσε την τοπική κοινωνία, θέτοντάς το πλέον σε τροχιά αδράνειας και λήθης...
Από τον Αύγουστο του 2018 το Αεροπορικό Φυλάκιο Αγρινίου υπάγεται στην 116 Πτέρυγα Μάχης με έδρα τον Άραξο.
Αυτό το ξεχασμένο και ίσως αδικημένο Αεροπορικό Φυλάκιο, αν και ποτέ δεν είχε δικά του επιχειρησιακά αεροσκάφη, έχει την τιμή να φιλοξενεί στις εγκαταστάσεις του τον μεγαλύτερο πληθυσμό αεροσκαφών Lockheed F/TF/RF -104 G Starfighter στην Ελλάδα, την Ευρώπη και, κατά πάσα πιθανότητα, σε ολόκληρο τον κόσμο!
Πέραν αυτών, ένας σεβαστός αριθμός LTV A/TA- 7H Corsair και ελάχιστα NAAF-86D Sabre Dog συμπληρώνουν την εντυπωσιακή συγκέντρωση εκτός ενεργείας αεροσκαφών στο Αγρίνιο, δίνοντάς του δικαιωματικά τον τίτλο του σημαντικότερου χώρου απόθεσης αεροσκαφών της ΠΑ.
Ξεκινώντας την περιήγησή μας στο Αεροπορικό Φυλάκιο Αγρινίου συναντούμε αρχικά δέκα A-7H Corsair συγκεντρωμένα γύρω από το σημερινό Διοικητήριο της Μονάδας. Προξενεί πολύ καλή εντύπωση η άριστη εξωτερική κατάσταση όλων ανεξαιρέτως των αεροσκαφών.
Μόνο τα φθαρμένα λάστιχα και η ξεθωριασμένη παραλλαγή τους μαρτυρούν ότι αυτά τα θρυλικά αεροσκάφη έχουν κάνει την τελευταία τους προσγείωση πριν δώδεκα χρόνια...
Τα καταφύγια αεροσκαφών γύρω τους (HAS,Hardened Aircraft Shelters) φιλοξενούν ακόμη εννέα Corsair, πέντε μονοθέσια A-7H και τέσσερα διθέσια TA-7H.
Δύο από τα μονοθέσια και το σύνολο των διθέσιων αποθηκεύτηκαν μέσα στα καταφύγια σχεδόν αμέσως μετά την άφιξή τους στην τότε 132 ΣΜ.
Η διαρκής παραμονή τους σε ελεγχόμενο και προστατευμένο περιβάλλον, εγγυάται ότι βρίσκονται σε άριστη κατάσταση και μπορούν άμεσα να χρησιμοποιηθούν ως εκθέματα σε οποιαδήποτε συλλογή αεροσκαφών!
Φεύγοντας από τον χώρο των Corsair και αφού περάσουμε μπροστά από την πύλη του Αεροπορικού Φυλακίου φτάνουμε στο έρημο πλέον παλαιό Διοικητήριο της 132 ΣΜ/ΑΑΑ και το Μνημείο Πεσόντων Αεροπόρων.
Συνεχίζοντας ανατολικά, παράλληλα με τον διάδρομο ΑΓ/ΠΓ, συναντούμε την άτρακτο του F-86D51-8298.
Ήλθε στην 132 ΣΜ από την 131 ΣΜ, Άκτιο, τον Δεκέμβριο του 2004.
Μεταφέρθηκε μόνο η άτρακτος στο Αγρίνιο, η οποία βρίσκεται πάνω σε ειδική βάση, για χρήση σε ασκήσεις πυρόσβεσης. Στα δεκατέσσερα χρόνια που πέρασαν από τότε, δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ στον ρόλο αυτό.
Πριν φτάσουμε στον χώρο όπου βρίσκονται μαζικά τα υπόλοιπα εκτός ενεργείας αεροσκάφη της Μονάδας, διακρίνουμε ανάμεσα σε θάμνους το F-104G 7433.
Τουλάχιστον από το 1996 βρίσκεται σε έκθεση έξω από την οικία του εκάστοτε Διοικητή της 132 ΣΜ/AAA.
Ήταν το τελευταίο Starfighter που διατηρούσε τις ακροπτερυγικές δεξαμενές καυσίμου μέχρι τον Οκτώβριο του 2015, όταν αφαιρέθηκαν και μαζί με το RF-104G6639 μεταφέρθηκαν στην 116 ΠΜ.
Ο χώρος απόθεσης των F/RF/TF-104G περιλαμβάνει σαράντα αεροσκάφη από τα οποία είκοσι τέσσερα βρίσκονται σε μια μεγάλη πίστα, εννέα σε μια μικρότερη και επτά που κυριολεκτικά έχουν χαθεί μέσα σε θάμνους και ξερόχορτα!
Σχετικά με τα τελευταία, πρόκειται για τις εφτά ατράκτους Starfighter που μεταφέρθηκαν στο Αγρίνιο από το ΚΕΑ Ελληνικού, η πρώτη το 2002 και οι υπόλοιπες έξι το 2003.
Η μεταφορά και όχι η καταστροφή τους υπαγορεύτηκε τόσο από την παραχώρηση του χώρου που βρίσκονταν για την κατασκευή έργων σχετικών με τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004, όσο και από την υπαγωγή των F-104 στη συνθήκη CFE.
Αεροσκάφη που ξεχωρίσαμε είναι το F-104G 62-12317, το μοναδικό στο Αγρίνιο από την πρώτη παρτίδα Starfighter που παραλάβαμε το 1964, το RF-104G 8176, το μοναδικό που παραλάβαμε από τη γραμμή παραγωγής της Fokker, το TF-104G 64-13044,το μοναδικό που, αν και αποκτήθηκε από τη Luftwaffe, σε υπηρεσία με την ΠΑ έφερε το serial number της USAF αντί του γερμανικού τετραψήφιου αριθμού κατασκευής 5715.
Επίσης, το F-104G 7409, στην οπίσθια άτρακτο του οποίου ακόμη διακρίνεται αμυδρά ο επετειακός διάκοσμος που έφερε τον Σεπτέμβριο του 1986, όταν μαζί με ένα ακόμη F-104G αποτελούσαν την ομάδα αεροπορικών επιδείξεων «Vikings» της MFG 2.
Τέλος, δύο ενδιαφέροντα Starfighter είναι το F-104G 63-12706 και το RF-104G 6676,τα οποία εκατέρωθεν του πίσω τμήματος της καλύπτρας φέρουν διπλούς αισθητήρες προειδοποίησης εγκλωβισμού από ραντάρ (RWR,Radar Warning Receivers).
Την εικόνα των εκτός ενεργείας αεροσκαφών συμπληρώνουν δύο F-86D Sabre Dog, τα οποία αποτελούν την τελευταία ευκαιρία της ΠΑ να αναπαλαιώσει ένα ακόμη αεροσκάφος του τύπου (μαζί με τα αντίστοιχα στο Πολεμικό Μουσείο και το Μουσείο ΠΑ).
Αν θελήσουμε να ιχνηλατήσουμε χρονολογικά την απόθεση αεροσκαφών στο Αγρίνιο, πρέπει να γυρίσουμε μισό αιώνα πίσω, στο 1968. Τότε, μετά την τελεσίδικη απόσυρση από την ενεργό υπηρεσία των F-86D του 821 Σμήνους Παντός Καιρού (821 ΣΠΚ) στην 112 Πτέρυγα Μάχης, τα τελευταία επιχειρησιακά αεροσκάφη του τύπου έκαναν τη στερνή πτήση απόθεσης προς διάφορα αεροδρόμια, κυρίως της Δυτικής Ελλάδας. Στο Αεροπορικό Απόσπασμα Αγρινίου προσγειώθηκαν τρία, τα 51-6234, 51-6168 και 51-8330. Από αυτά το 51-8330 μετακινήθηκε τον Σεπτέμβριο του 1996 στην 120 ΠΕΑ, στην Καλαμάτα, όπου καταστράφηκε ολοσχερώς σε ασκήσεις πυρόσβεσης.
Ο αριθμός των F-86D αποκαταστάθηκε ξανά τον Δεκέμβριο του 2004, όταν ήλθε στο Αγρίνιο σε άθλια κατάσταση και δίχως πτέρυγες η προαναφερθείσα άτρακτος του 51-8298 από την 131 ΣΜ, κατά τραγική ειρωνεία για χρήση σε ασκήσεις πυρόσβεσης.
Είκοσι πέντε χρόνια μετά την απόσυρση των Sabre Dog και συγκεκριμένα από τις 20 Μαΐου 1992 μέχρι τις 13 Απριλίου 1993, πενήντα έξι F/TF/RF-104 G προερχόμενα από την 116 Πτέρυγα Μάχης προσγειώθηκαν στην 132 ΣΜ για απόθεση. Ήταν η τελευταία τους πτήση, παραδίδοντας την επιχειρησιακή σκυτάλη στα A-7E και TA-7C Corsair.
Από τα συνολικά εξήντα τρία Starfighter που βρήκαν καταφύγιο στο Αγρίνιο δεν έχει καταστραφεί κανένα. Αντίθετα, από το 1993 μέχρι το 2017, με ιδιαίτερη έμφαση στη δεκαετία του 2000, είκοσι δύο F/RF-104G διατέθηκαν σε άλλες Μονάδες της ΠΑ, παραχωρήθηκαν σε Δήμους ανά την Ελλάδα για έκθεση ή σε εκπαιδευτικά ιδρύματα ως εποπτικά βοηθήματα.
Η πιο πρόσφατη αναχώρηση (1/10/2017) έμελλε να είναι και η πιο εντυπωσιακή, με την αποστολή του F-104G63-13643 στην Αεροπορική Βάση Torrejon της Ισπανικής Πολεμικής Αεροπορίας!
Στις 27,28,30/3/2007 και 3/4/2007 τα τελευταία επιχειρησιακά A/TA-7H Corsair της ΠΑ, δεκαπέντε A-7H και τέσσερα TA-7H,προσγειώθηκαν για απόθεση στην 132 ΣΜ, όλα προερχόμενα από την 116 ΠΜ.
Το σύνολο των διθέσιων αεροσκαφών και κάποια μονοθέσια αποθηκεύτηκαν άμεσα σε καταφύγια, ίσως προσβλέποντας σε κάποια μελλοντική τους αξιοποίηση, όπως είχε συμβεί λίγα χρόνια νωρίτερα με τα τελευταία F-5 στην 113 ΠΜ. Έκτοτε τα TA-7H παραμένουν στα καταφύγια, με τον αριθμό των αποθηκευμένων μονοθέσιων Corsair να έχει αυξηθεί από δύο το 2010 σε πέντε το 2018.
Αυτό οφείλεται όχι στην πιθανότητα επαναξιοποίησης κάποιων από αυτά, αλλά στη ύπαρξη διαθέσιμου στεγαζόμενου χώρου που επιτρέπει την αποτελεσματικότερη και ευκολότερη φύλαξή τους.
Μπορεί σήμερα ούτε ένα αεροσκάφος να μην χαρακτηρίζεται ως έκθεμα στο Αεροπορικό Φυλάκιο Αγρινίου, αλλά όποιος εισέρχεται στο Διοικητήριό του έχει στα τρία μέτρα δεξιά του μια σειρά από πέντε A-7H που πάνω από μια δεκαετία μετά την απόθεσή τους διατηρούν ακόμη το υπέροχο παρουσιαστικό τους, αγέρωχα και δομικά πλήρη! Σε απόσταση αναπνοής από αυτά θα βρει και τα υπόλοιπα Corsair που δεν φυλάσσονται σε καταφύγια αεροσκαφών.
Αυτό που γίνεται προφανές στο Αγρίνιο είναι ότι όποια Μονάδα της ΠΑ επιθυμεί να αποκτήσει ένα από τα ιστορικά πρώτα A-7 της ΠΑ, μπορεί να βρει αυτή τη στιγμή άψογα αεροσκάφη που με ελάχιστη εργασία θα αναβαθμίσουν και θα ομορφύνουν τη συλλογή ιστορικών αεροσκαφών της.
Ας μην ξεχνούμε ότι πέραν του Μουσείου ΠΑ και της 115 ΠΜ καμία άλλη Μονάδα δεν διαθέτει σε έκθεση A-7H!
Αν μάλιστα μιλήσουμε για TA-7H των οποίων η χρωματική παραλλαγή διατηρείται άριστα λόγω της συνεχούς στεγαζόμενης φύλαξής τους-τότε με λύπη και έκπληξη θα διαπιστώσουμε ότι TA-7H δεν εκτίθεται πουθενά στην Ελλάδα, ούτε καν στο Μουσείο ΠΑ! Με άλλα λόγια, άψογα συντηρημένα σπάνια ιστορικά αεροσκάφη δίχως ανάγκη βαφής ή άλλων εξόδων, πέραν της μεταφοράς τους, παραμένουν για χρόνια στα αζήτητα.
Όσον αφορά στον στόλο των F/RF/TF-104G, από τα εναπομείναντα αεροσκάφη δυστυχώς κανένα δεν φυλάσσεται σε υπόστεγο ή καταφύγιο ώστε να προστατευθεί από τη μακρόχρονη φθορά των στοιχείων της φύσης.
Επιπλέον, οι πίνακες οργάνων, τα εκτινασσόμενα καθίσματα και οι εξωτερικές δεξαμενές καυσίμου που αφαιρέθηκαν τη δεκαετία του ’90 έχουν πια εκποιηθεί και δεν υπάρχει δυνατότητα αποκατάστασης ούτε ενός Starfighter χρησιμοποιώντας τα αποθέματα υλικού F-104 του Αεροπορικού Φυλακίου Αγρινίου.
Θα θέλαμε, όμως, να δούμε την αποκατάσταση ενός F-104G στο Αεροπορικό Φυλάκιο Αγρινίου, έστω μόνο εξωτερικά, ως φόρο τιμής προς τη Μονάδα και το Αεροσκάφος που τα τελευταία τουλάχιστον είκοσι πέντε χρόνια έχουν άρρηκτα συνδέσει την ιστορία και την ύπαρξή τους στα μάτια κάθε φίλου των F-104 στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Αφήσαμε τελευταίο τον τύπο με τη μικρότερη αριθμητικά, μακροβιότερη χρονικά και πιο θλιβερή ιστορικά παρουσία στο Αεροπορικό Φυλάκιο Αγρινίου, το F-86D Sabre Dog.
Όπως προαναφέρθηκε, μόνο ένα έφυγε από το Αγρίνιο, το 51-8330 που βρισκόταν στην καλύτερη κατάσταση, με εντολή καταστροφής του στην Καλαμάτα.
Τα αεροσκάφη 51-6234 και 51-6168 δεσμεύθηκαν από το Μουσείο ΠΑ τον Μάιο του 1998, πολύ αργά όμως για το 51-6234, του οποίου το ρύγχος είχε καταστραφεί σε άσκηση πυρόσβεσης λίγους μήνες νωρίτερα ...
Θα μπορούσε κάποιος να αναρωτηθεί τι να έγινε με το δεύτερο F-86D που δεσμεύθηκε, το 51-6168. Η απάντηση είναι απολύτως τίποτα.
Είκοσι ολόκληρα χρόνια από εκείνη την απόφαση, το αεροσκάφος ακόμη σαπίζει εκτεθειμένο στα στοιχεία της φύσης ενώ την ίδια στιγμή θα μπορούσε να είναι στολίδι για το Μουσείο ΠΑ και πολλαπλασιαστής του κύρους του, μιας και πρόκειται για έναν κάτοχο παγκοσμίου ρεκόρ ταχύτητας!
Στις 2 Σεπτεμβρίου 1953 ο Σμήναρχος J. Stanley Holtoner, Διοικητής του Κέντρου Πτητικών Δοκιμών της USAF στην Αεροπορική Βάση Edwards, πετώντας το F-86D51-6168 σε διαδρομή 100 χιλιομέτρων με ταχύτητα 1.110,75 χιλιομέτρων/ώρα (690,188 μίλια/ώρα) έθεσε νέο παγκόσμιο ρεκόρ ταχύτητας, αναγνωρισμένο από τη Διεθνή Αεροναυτική Ομοσπονδία (Federation Aeronautique Internationale–FAI). Για περισσότερες πληροφορίες και φωτογραφίες https://www.thisdayinaviation.com/tag/51-6168/.
Είναι τεράστιο πλήγμα για την Αεροπορική μας Κληρονομιά το Μουσείο ΠΑ να στερείται την αίγλη και τη διεθνή αναγνώριση που θα του χάριζαν μοναδικά ιστορικά εκθέματα παγκοσμίου ενδιαφέροντος όπως το 51-6168.
Η σωτηρία του συγκεκριμένου F-86D και η μεταφορά του σε στεγασμένο χώρο του Μουσείου ΠΑ για μελλοντική του αποκατάσταση σε επίπεδο στατικής έκθεσης θα είναι σίγουρα μια απόφαση προς τη σωστή κατεύθυνση.
Παρά τα χρόνια που πέρασαν, είναι ακόμη δομικά πλήρες και στέκεται στο σύστημα προσγείωσής του. Άλλωστε, η μοναδική ιστορική του αξία συνηγορεί στη διάθεση τόσο χρόνου όσο και πόρων του ΜΠΑ, για να το θαυμάσουμε ξανά σε άψογη κατάσταση.
Παράλληλα, η σωτηρία του ή η απαξίωση και επερχόμενη καταστροφή του, θα είναι και ένα ξεκάθαρος δείκτης για το πόσο απασχολεί την Πολεμική Αεροπορία η διατήρηση της Αεροπορικής μας Κληρονομιάς και το πώς αντιλαμβάνεται το ΓΕΑ τον σημαντικό ρόλο που θα έπρεπε να διαδραματίζει το Μουσείο ΠΑ προς αυτή την κατεύθυνση.
Η αναφορά μας στο ΓΕΑ γίνεται διότι το Μουσείο ΠΑ, ως Σμήνος της Μοίρας ΜΙΣΠΑ της 123 Σμηναρχίας Τεχνικής Εκπαίδευσης δεν έχει πλέον άμεση εμπλοκή στη λήψη αποφάσεων σε ανώτατο επίπεδο για την επιλογή, συντήρηση και διαχείριση των εκθεμάτων του, ούτε διαθέτει ίδιους πόρους, επαρκές τεχνικό προσωπικό και σύγχρονο μηχανολογικό εξοπλισμό για να δρα άμεσα και αυτόνομα όπου και όπως απαιτείται.
Η παραπάνω διαπίστωση οδηγεί στο λογικό συμπέρασμα ότι το ΓΕΑ αντιλαμβάνεται πως πρέπει να διαθέσει τους απαραίτητους πόρους στο Μουσείο ΠΑ και να αλλάξει το νομικό πλαίσιο που διέπει τη συνεργασία του Μουσείου ΠΑ με ιδιωτικούς φορείς που έχουν διάθεση να το βοηθήσουν στην αποστολή του.
Η πρόσφατη συνεργασία του Μουσείου ΠΑ με ιδιωτικό φορέα στο εξωτερικό για την επαναφορά του Supermarine Spitfire Mk.IX LF MJ755 σε πλόιμη κατάσταση, αποδεικνύει ότι υπάρχουν ανοιχτά μυαλά που μπορούν να αλλάξουν επιτέλους μια προβληματική και ιστορικά επιζήμια πραγματικότητα στο πεδίο της συντήρησης της Αεροπορικής μας Κληρονομιάς.
Κείμενο-φωτογραφίες: Μάρκος Βαλλιάνος, Φίλιππος Βαλλιάνος, Θέμης Βρανάς
Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε στο τεύχος 393, Φεβρουάριος 2019, του περιοδικού «ΠΤΗΣΗ & ΔΙΑΣΤΗΜΑ»
