Της Ελένης Φυτώκα, Δρ. Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος
Η βελτίωση της γνώσης για τους υγροτόπους της ηπειρωτικής Ελλάδας είναι απαραίτητη για τη λήψη μέτρων προστασίας, διατήρησης, διαχείρισης και αποκατάστασης. Η χαρτογραφική αποτύπωση των ορίων τους, δηλαδή του συνόρου μεταξύ άλλων χρήσεων και καλύψεων γης και του υγροτόπου, καθιστά εφικτή την παρακολούθηση αλλαγών στην έκτασή τους, οι οποίες μπορεί να προκαλούνται από φυσικούς παράγοντες (π.χ. ξηρασία) και ανθρωπογενείς δραστηριότητες (π.χ. μείωση έκτασης από επέκταση αστικών και γεωργικών εκτάσεων).
Τι γνωρίζουμε πλέον για το πλήθος και τη χωρική κατανομή των υγροτόπων στην ηπειρωτική Ελλάδα:
Η ηπειρωτική Ελλάδα διαθέτει περισσότερους από 1.400 υγροτόπους, που καταλαμβάνουν έκταση περίπου 2.350.000 στρ. Σύμφωνα με τη χαρτογράφηση που διενεργήθηκε από το ΕΚΒΥ, για την περίοδο 2017-2019, με τη χρήση τεχνολογιών Γεωπαρατήρησης, στο ηπειρωτικό τμήμα της χώρας εντοπίζονται περισσότεροι από 1.400 φυσικοί και τεχνητοί υγρότοποι (εξαιρουμένων των ποταμών και των ρεμάτων), οι οποίοι καταλαμβάνουν περίπου 2.350.000 στρ., έκταση που ισοδυναμεί με το 2% της επιφάνειας της ηπειρωτικής Ελλάδας. Από τους υγροτόπους που αποτυπώθηκαν, περισσότεροι από τους μισούς συγκεντρώνονται στη Βόρεια Ελλάδα, και καταλαμβάνουν το 52% της συνολικής υγροτοπικής έκτασης στην ηπειρωτική Ελλάδα.
Περίπου τα 3/4 των υγροτόπων είναι μικροί και η συνολική έκτασή τους αντιστοιχεί μόλις στο 1% της συνολικής υγροτοπικής έκτασης. Ως μικροί υγρότοποι θεωρούνται αυτοί που έχουν έκταση μικρότερη από 80 στρέμματα. Παρά το μικρό μέγεθος, δημιουργούν ένα πολύτιμο δίκτυο διαδρόμων, σταθμών και νησίδων, απαραίτητων για τη μετακίνηση, μετανάστευση και διασπορά των ειδών, ενώ παράλληλα προσφέρουν οικοσυστημικές υπηρεσίες ως τόποι αναψυχής, περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, προσέλκυσης επισκεπτών. Ο βαθμός προόδου οριοθέτησης σημαντικών ή απειλούμενων υγροτόπων μικρού μεγέθους και ο βαθμός προόδου οριοθέτησης οικολογικών διαδρόμων, συνιστούν για τη χώρα δείκτες παρακολούθησης του Γενικού Στόχου της Εθνικής Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα που αφορά στην οργάνωση και λειτουργία του εθνικού συστήματος Προστατευόμενων Περιοχών και στην ενίσχυση των ωφελειών από τη διαχείρισή τους.
Το μεγαλύτερο τμήμα της συνολικής υγροτοπικής έκτασης (80%) της ηπειρωτικής Ελλάδας βρίσκεται εντός του Δικτύου Natura 2000. Όλα τα δέλτα, οι περισσότερες λιμνοθάλασσες και λίμνες και περίπου το ήμισυ του πλήθους των μικρών λιμνών και των παράκτιων ελών, περιλαμβάνονται εξ ολοκλήρου ή μερικώς στις περιοχές Natura 2000. Η διατήρηση των υγροτόπων αυτών προάγεται μέσω των πολιτικών και μέτρων που λαμβάνονται για τις εν λόγω περιοχές.
Το 20% της συνολικής υγροτοπικής έκτασης στην ηπειρωτική Ελλάδα βρίσκεται εκτός Δικτύου Natura 2000. Εκτός περιοχών Natura 2000 βρίσκεται το 20% της υγροτοπικής έκτασης, που αντιστοιχεί σε 470.000 στρέμματα περίπου. Από αυτά, 140.000 στρ. περίπου, αντιστοιχούν σε 198 υγρότοπους οι οποίοι παρουσιάζουν μερική επικάλυψη με αυτές. Ενώ 330.000 στρ. περίπου αντιστοιχούν σε 966 υγροτόπους που βρίσκονται εξολοκλήρου εκτός περιοχών Natura 2000 όπως τεχνητά λιμνία (404 από 533), εσωτερικά έλη (166 από 211), εκβολές (144 από 208) κ.ά.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, προβλέπεται η διατήρησή τους ως συνδετικών στοιχείων για την ενίσχυση της οικολογικής συνοχής του Δικτύου Νatura 2000, ιδίως ως τόπων αναπαραγωγής και ανάπαυσης προστατευόμενων ειδών πανίδας, σύμφωνα με την Οδηγία 92/43/ΕΟΚ για τους οικοτόπους. Σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία (Νόμος 3937/2011), οι υγρότοποι αυτοί δύνανται να προστατεύονται, με τη λήψη μέτρων που αποτρέπουν την υποβάθμισή τους.
Περίπου 45% της υγροτοπικής έκτασης βρίσκεται σε περιοχές που είναι ευνοϊκές για τη βιοποικιλότητα. Σύμφωνα με την ανάλυση συνδεσιμότητας περιοχών ευνοϊκών για τη βιοποικιλότητα που διενεργήθηκε για την περιοχή της ηπειρωτικής Ελλάδας, οι διασυνδεδεμένες περιοχές εκτείνονται και πέρα από τα όρια του Δικτύου Νatura 2000.
Από τους απογραφέντες υγροτόπους, το 45% της συνολικής έκτασής τους εκτείνεται σε διασυνδεδεμένες περιοχές, δημιουργώντας ένα πολύτιμο δίκτυο διαδρόμων που στηρίζουν την υδρόβια ζωή. Μέρος αυτής της έκτασης (176.000 στρ.) βρίσκεται εκτός των περιοχών Νatura 2000. Βάσει του Στόχου Aichi 11, τα οικοσυστήματα διατηρούνται μέσω αποτελεσματικής διαχείρισης διασυνδεδεμένων συστημάτων που δημιουργούνται από προστατευόμενες περιοχές και άλλες περιοχές όπου εφαρμόζονται μέτρα διατήρησης.
Περίπου 13% της υγροτοπικής έκτασης βρίσκεται σε περιοχές που δεν είναι ευνοϊκές για τη βιοποικιλότητα, εκτός των περιοχών του Δικτύου Natura 2000. Σύμφωνα με την ανάλυση συνδεσιμότητας περιοχών ευνοϊκών για τη βιοποικιλότητα που διενεργήθηκε για την περιοχή της ηπειρωτικής Ελλάδας, το 13% της συνολικής έκτασης των απογραφέντων υγροτόπων εκτείνεται εκτός των διασυνδεδεμένων περιοχών ευνοϊκών για τη βιοποικιλότητα, κυρίως σε αστικές και γεωργικές. Συνιστούν νησίδες βιοποικιλότητας, παρέχοντας ενδιαιτήματα για την υδρόβια ζωή και λειτουργούν ως πράσινες υποδομές.
Περίπου 42% της υγροτοπικής έκτασης βρίσκεται εντός Δικτύου Natura 2000 σε εκτάσεις που αξιολογήθηκαν ως ασύνδετες. Σύμφωνα με την ανάλυση συνδεσιμότητας περιοχών ευνοϊκών για τη βιοποικιλότητα που διενεργήθηκε για την περιοχή της ηπειρωτικής Ελλάδας, το 42% της συνολικής έκτασης των απογραφέντων υγροτόπων αφορά σε τμήματα των περιοχών Νatura 2000, ευνοϊκών για τη βιοποικιλότητα, που δεν παρουσιάζουν χωρική σύνδεση, δηλαδή πρόκειται για κατακερματισμένα ενδιαιτήματα.
Επισκεφτείτε το Δικτυακό Τόπο για τους υγροτόπους της Ελλάδας που δημιουργήθηκε από το ΕΚΒΥ και παρέχει γεωγραφικά στοιχεία και απογραφικά δεδομένα:
http://greekwetlands.biodiversity-info.gr/
Της Ελένης Φυτώκα, Υπεύθυνη απογραφών φυσικών περιοχών ΕΚΒΥ - Δρ. Δασολογίας & Φυσικού Περιβάλλοντος.
Πηγή: greenagenda.gr