Η Αισθητική και το Σχολείο
Ένα θέμα που δημιουργήθηκε τελευταία στο χώρο της εκπαίδευσης είναι η παρουσία ή όχι - και σε ποιο βαθμό - εκείνων των μαθημάτων στο Σχολείο που καλλιεργούν και προάγουν την αισθητική των παιδιών. Δηλαδή της Μουσικής, των Καλλιτεχνικών, της Ιστορίας της Τέχνης κλπ.
Ας αποπειραθούμε πρώτα να πούμε τι «είναι» η αισθητική και η τέχνη, γιατί ο καθένας έχει και μια άποψη γι αυτές τις λέξεις, που οι καημένες οι λέξεις πιστεύω ενοχλούνται. Αν καταφέρουμε να προσεγγίσουμε σωστά το νόημα τους - και θα μιλήσω όσο γίνεται πιο απλά γιατί είναι δύσκολες έννοιες - το ερώτημα για τη θέση αυτών των μαθημάτων στο Σχολείο απαντάται μόνο του.
Η Αισθητική είναι πριν απ΄ όλα το ισοζύγιασμα και το φίλιωμα μέσα μας των δύο θεριών που παλεύουν ασταμάτητα, της λογικής και της καρδιάς. Το φίλιωμα αυτό γεννάει τη φιλόκαλη και χαριτωμένη ματιά του ανθρώπου, που κομψεύει και μεταμορφώνει την καθημερινή ανάγκη. Είναι μια ματιά που ξεχωρίζει αυτό που κοιτάζει και το χρωματίζει. Είναι μαζί και μια γλώσσα στίλβουσα και ζωντανή που αγγίζει το κορμί των λέξεων και περνάει μέσα από τα γράμματα στην ψυχή της λέξης. Γι αυτό, λέω, πως η αισθητική δεν βλέπει και δεν μιλάει για την επιφάνεια, αλλά για την ομορφιά της επιφάνειας, για το βάθος και το πνεύμα της. Μας φέρνει σε επαφή με την απαρχή, με τα ριζώματα. Είναι εκείνος, ο άλλος, ο μυστικός ομφάλιος λώρος της δικής μας ζωής με τη ζωή του κόσμου. Ο τρόπος λοιπόν που η αισθητική θα πει και θα δείξει αυτό που βλέπει και νιώθει πέρα από την επιφάνεια, είναι η Τέχνη, που, με τις πολλές μορφές που έχει, μας φέρνει κοντά στις πηγές της ζωής που σιγοψιθυρίζουν, μας φέρνει πιο κοντά στον πιο μυστικό εαυτό μας. Ξέρεις πως ο κόσμος υπάρχει, μα με την τέχνη ανακαλύπτεις τον δικό σου κόσμο ή φτιάχνεις έναν δικό σου κόσμο. Είναι δηλαδή η τέχνη η όραση του άξιου να αγαπηθεί. Είναι το προσκύνημα του κάλλους. Είναι η ίδια ζωή, άξια να τη ζει κανείς.
Όλα αυτά τα ακαταλαβίστικα ίσως να καταλάβει κανείς γιατί έχουν μπει στη ζωή και μας απασχολούν, αν σκεφτεί τούτο. Ο άνθρωπος πρώτα τραγουδάει - κλαίει και γελάει - κι ύστερα μιλάει. Πρώτα χορεύει άρρυθμα κι ύστερα περπατάει. Πρώτα ζωγραφίζει κι ύστερα γράφει. Πρώτα ταξιδεύει με τα παραμύθια κι ύστερα σκέφτεται και γνωρίζει τον κόσμο. Και βέβαια η ερωτική ουσία και φύση του ανθρώπου είναι προγενέστερη της κοινωνικής και πολιτικής του φύσης. Πριν από κοινωνικό και πολιτικό όν ο άνθρωπος υπήρξε και υπάρχει ως ερωτικό όν.
Κι άλλα πιο μακρινά και πιο βαθιά μπορούμε να πούμε για να υποψιαστούμε την αλήθεια, ότι η ίδια η ζωή εγκυμονεί και γεννάει την αισθητική και την τέχνη, τον θαυμασμό και τον σεβασμό στο επέκεινα της επιφάνειας, τη βίωση πως η ουσία της ζωής δεν είναι η ενέργεια ούτε η πληροφορία, αλλά η πρωταρχικής σημασίας για τον άνθρωπο αρχή της χαράς! Ζωή χωρίς χαρά είναι ανάπηρη. Το διαπιστώνουμε, το ζούμε. Δεν είναι ο ανερωτικός «λόγος» της ψυχρής λογικής, της τεχνολογίας, της πολιτικής, της οικονομίας, κρύος, υπολογιστικός, καταπατημένος απ την υλικότητα και την πεζότητα, ο λόγος που φέρνει αυτή τη σωτήρια χαρά. Αλλά είναι ο ερωτικός λόγος της τέχνης, που είναι γονιμοποίηση, γέννηση και κυοφορία του καλύτερου που κρύβει στα σπλάγχνα της η ζωή.
Θα ρωτήσετε τώρα, τι σχέση έχουν όλα αυτά τα δυσνόητα με τη σχολική πραγματικότητα; Σε τι μπορεί να βοηθήσουν ένα παιδί; Δυσκολεύομαι να απαντήσω με λίγα λόγια, επειδή η αλήθεια της τέχνης δεν αποδεικνύεται. Μόνο αναγγέλλεται, νιώθεται και βιώνεται.
Θα απαντήσω όμως ως εκπαιδευτικός και σύντομα, γιατί έχω την αθωότητα ότι κατόρθωσα το στόχο που έβαλα στην αρχή, δηλαδή να καταστήσω όσο γίνεται πιο απλά, δασκαλίστικα που λέμε, την ουσία, το νόημα της αισθητικής και της τέχνης. Οπότε η απάντηση αν έχουν θέση ως μάθημα στο Σχολείο, γίνεται εύκολη.
Λοιπόν, αν το σημερινό Σχολείο έχει σκοπό να στριμώξει όλη τη ζωή σε ένα σύστημα για να ερμηνεύσει και να εξυπηρετήσει μονάχα τις αξίες του, και δεν αντικρίζει το παιδί ως την ολότητα, το κέντρο της ζωής, ως την ίδια τη ζωή, η αισθητική- καλλιτεχνική αγωγή δεν έχει θέση. Αν όμως θέλουμε το Σχολείο να στέκει απάνω από κάθε πρόσκαιρη κομματική και ιδιοτελή διαπάλη και να γίνεται αυτό, το ίδιο το Σχολείο, μεσολαβητής ανάμεσα στο παιδί και στη ζωή, το μάθημα της αισθητικής - καλλιτεχνικής αγωγής, δίπλα στα άλλα μαθήματα, είναι το φιλί της ζωής στα παιδιά.
Ευθ. Πριόβολος / 28 Ιουνίου 2020
Ο Ευθύμιος Πριόβολος, κατάγεται από το Αγγελόκαστρο Αιτωλοακαρνανίας, έχει σπουδάσει Θεολογία και Φιλολογία στο Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, εργάζεται ως Καθηγητής στην Β/θμια Εκπαίδευση και ζει στην Αθήνα. Είναι συγγραφέας πολλών ιστορικών πονημάτων για το Αγγελόκαστρο και έχει εκδώσει ποιητικές του συλλογές.